Seaspiracy – een Must Sea

_{Van schoonheid tot viesheid}

Seaspiracy vertelt het verhaal van de 27-jarige Ali Tabrizi. Van jongs af aan had hij een passie voor de oceaan en droomde ervan om als filmmaker de schoonheid van de oceaan te delen. Tot hij geconfronteerd werd met de minder mooie kant van het verhaal: het kaliber en de enorme impact van plastic soep, meer microplastics in de oceaan dan sterren in de Melkweg, de schrikbarende afname van talloze zeedierenpopulaties; een ecosysteem dat volledig uit balans gebracht wordt door de mens. Plasticvervuiling is inmiddels een bekend probleem, waardoor er talrijke initiatieven zijn ontstaan om bewustwording rondom dit thema te vergroten. Dit was ook een kantelpunt voor Tabrizi: hij realiseerde zich dat zijn consumptiegedrag onderdeel van het probleem van de oceaan was, en kwam in actie. Hij deed mee aan Beach Clean-Ups, voerde actie tegen single-use plastics en doneerde aan oceaan-gerelateerde goede doelen. Toen hij zich meer ging verdiepen in de bedrijvigheid waar de oceaan onder lijdt, besloot hij de samenwerking met Kip Anderson (maker van Cowspiracy) aan te gaan en de vragen te stellen die centraal staan in Seaspiracy: wat is er mis met vis, en hoe kunnen we op deze schaal doorgaan met onze consumptie als de oceaan eronder lijdt?

Het belang van de oceaan

De oceaan bedekt ruim 70% van het oppervlak van onze planeet, en vooralsnog is tot op heden zo’n 90% hiervan onontdekt. “Een onverwoestbare bron van inspiratie”, zoals Ali Tabrizi zijn fascinatie noemde. Helaas laten zijn pijnlijke beelden ook zien dat de oceaan allesbehalve onverwoestbaar is, terwijl de oceaan (met haar bewoners) juist van wereldbelang is voor ons leven op aarde. Seaspiracy accentueert de samenhangendheid van de ecosystemen en neemt ons aan de hand van interviews, animaties en datavisualisaties mee het diepe in. In relatief korte tijd komen ontelbare kwesties aan bod die benadrukken hoe belangrijk de gezondheid van de oceaan is. Sylvia Earle (oceanograaf, oprichter van Mission Blue) stelt: “We begrijpen dat het planten van bomen belangrijk is voor de opname van CO2, maar niets is belangrijker dan het behouden van de integriteit van de marine ecosystemen”. Waar het algemeen bekend is dat bomen CO2 opnemen en zuurstof produceren, weet lang niet iedereen dat de oceaan onze grootste koolstoffilter is en door de fotosynthese van algen zoals plantaardig plankton (fytoplankton) verantwoordelijk is voor meer zuurstof dan bomen In de documentaire wordt zelfs gesproken over 80% van alle zuurstof. “Als je klimaatverandering wilt aanpakken, moet je allereerst de oceaan beschermen” benadrukt Paul Watson (oprichter van Sea Shepherd). Hij vergelijkt onze planeet met een ruimteschip waarvan de aardbewoners de crewleden zijn. Zoals elk ruimteschip, heeft het een leefsysteem voor voedsel- en zuurstofvoorziening en klimaatregulering. Wanneer er echter te veel crewleden gedood worden, zal het schip na een tijd niet meer functioneren, omdat er onderdelen van het systeem stuk gaan en geen ingenieurs meer zijn. Seaspiracy toont beelden van aangespoelde walvissen met een buik vol plastic, half levende haaien met geamputeerde vinnen en miljoenen dieren die (bedoeld of onbedoeld) hun dood vinden in visnetten: we gaan heel slecht om met onze crewleden.

Jacht op Zee

Wanneer Tabrizi nadenkt over de essentiële functie van de slinkende populatie walvissen voor onze planeet, vraagt hij zich af waarom er tegenwoordig überhaupt nog op dit soort dieren gejaagd wordt. Dat is toch iets van vroeger? Niets blijkt minder waar. Ondanks een internationaal verbod op walvisjacht, zijn de dieren nog nooit veilig geweest voor (illegale) jagers. Japan kondigde vorig jaar zelfs officieel aan de walvisjacht weer te hervatten. Dit is niet de enige controversiële kwestie waar de landen die zich gedistantieerd hebben van deze zeeslacht verontwaardigd op reageren. Daarom besluit Tabrizi om het Seaspiracy verhaal te volgen naar Japan. De reis begint in Taiji, de beruchte inham waar (ondanks internationale ophef) de zee jaarlijks rood kleurt door de dolfijnenslacht. Met tranen in zijn ogen legt Tabrizi beelden vast van het slagveld, en de emotionele toon van de docu is gezet. Tabrizi vervolgt dat hij als kind groot fan van dolfinaria was, maar zich nooit had afgevraagd hoe de dieren daar terecht komen. Voormalig dolfijnenvanger en -trainer Rick O’Barry (The Dolphin Project en The Cove) heeft het antwoord voor hem: Taiji. Dolfinaria betalen tot wel 100.000 euro voor een getrainde dolfijn. Ineens zijn de herinneringen aan zijn Sea Life bezoeken minder leuk. Met Seaspiracy wil Tabrizi het verhaal vertellen van alle zeedieren die zelf geen stemgeluid hebben. Hoe de oceaan er namelijk in onze dromen uit ziet, is helaas in veel gevallen geen representatie van de werkelijkheid.

Haai

Seaspiracy vervolgt de shockroute langs de haaienvinnenindustrie, één van de oorzaken waardoor de haaienpopulaties sinds 1970 met 80-99 procent zijn gekrompen. Paul de Gelder (een ex-marinier die door een haaienaanval twee ledematen verloor) hield zich na zijn ongeluk intensief bezig met zijn vermeende vijand. Hierdoor kwam hij tot de conclusie dat hij juist voor haaien op moest komen, want de mens is veel gevaarlijker voor de haai dan andersom. Waar gemiddeld een handjevol mensen per jaar sterft door toedoen van een haai, zijn 11.000 tot 30.000 haaien het slachtoffer van de mens, per uur! De Gelder benadrukt het belang van de grote vissen: “We zouden eerder bang moeten zijn voor geen haaien in de oceaan, dan voor haaien.” Haaien houden met hun positie in de voedselketen populaties in stand, en daarmee de balans van het ecosysteem. De afname van de haaienpopulatie is echter niet alleen aan de haaienvinnensoep-traditie te verwijten. De Gelder schat dat de helft van de haaien die door mensen gedood worden, de dood vinden als bijvangst.

Accidental Catch

We zijn massaal verontwaardigd over de Japanse dolfijnenjacht of de Chinese haaienvinnen taferelen, maar helaas komt de volgende industrie dichterbij: het aantal dolfijnen en haaien dat jaarlijks als bijvangst in de reguliere visserij sterft, is vele malen groter. Seaspiracy stelt dat 40% van de gevangen mariene dieren sterft als bijvangst. Dit wordt in de visindustrie ook wel accidental catch genoemd. Het gaat hier om alle dieren die in vissersnetten opgehaald worden en die niet tot de diersoort behoren waar met opzet naar gevist wordt. Door de effecten van de reguliere visindustrie onder de loep te nemen, laat Seaspiracy zien dat de problemen van de oceaan dichter in onze invloedssfeer liggen, dan we doorgaans denken.

Plenty of Fish in the Sea?

Wanneer we aan visserij denken, denken we al gauw aan een schattig vissersbootje dat met een paar netten op zee dobbert. Helaas klopt dit beeld al lang niet meer. De toenemende industrialisering heeft ook grote invloed gehad op de visserij, waardoor de vloten groter en succesvoller werden. Doordat er jarenlang met grotere snelheid en efficiëntie gevist is dan dat vis zich kon voortplanten, is de populatie van veel vissoorten drastisch afgenomen. De schaarste drijft ook nog eens de prijs van vis op, waardoor bijvoorbeeld voor een blauwvintonijn inmiddels 3 miljoen euro betaald is. Zo lang er geld te verdienen is, zullen de oceanen worden uitgeput door visserij. Mede dankzij visserijsubsidies wordt de dalende lijn van vispopulaties in stand gehouden. Het afschaffen van deze subsidies zal niet alleen een positief effect hebben op de visbestanden, ook zal het de economische balans herstellen voor kleinschalige vissers, het merendeel van de 9,4 miljoen actieve vissers. 

Duurzame vis

Na zo veel shockerende informatie uit de visindustrie, stelt Tabrizi een vraag, waar hij geen duidelijk antwoord op vindt: bestaat duurzame vis, of is visserij in de huidige omstandigheden per definitie niet duurzaam? Kan je op een verantwoorde manier blijven jagen op de diersoort die je wilt beschermen? Tabrizi is op zoek naar een definitie voor duurzame visvangst, en krijgt een antwoord in de vorm van een economische analogie. Karmenu Vella (destijds Eurocommissaris voor Milieu, Maritieme Zaken en Visserij) stelt dat een systeem duurzaam is, zo lang alleen de verdiende rente uitgegeven wordt, maar de inleg is veiliggesteld. Ali Tabrizi kan dit antwoord maar moeilijk rijmen met de realiteit: de inleg van de oceaan is niet bespaard gebleven, gezien de kritieke omvang van de vispopulaties. Kunnen we geen betere afspraken maken op mondiaal niveau om de oceaan te beschermen?

SDG’s: Failed

Ondanks dat urgente milieuzaken inmiddels hoog op de politieke agenda staan, ontbreekt het vaak nog aan de daadkracht om doelstellingen te behalen. Dit geldt helaas ook voor de Sustainable Development Goals (SDG’s) en bijbehorende targets die in 2015 door de VN geformuleerd zijn. SDG 14 had als doel om in 2020 de visindustrie te reguleren en daarmee een einde te maken aan overbevissing, visserijsubsidies af te schaffen en minstens 10% van de kust- en zeegebieden te behouden volgens wettelijke en wetenschappelijke richtlijnen. Seaspiracy is de pijnlijke confrontatie met het falen van deze doelstellingen. Zoals de documentaire laat zien: veilige, traceerbare visvangst is nog lang geen realiteit en het label Marine Protected Area betekent nog niet dat er aan de doelstellingen voldaan wordt. Bovendien wordt de overbevissing nog steeds met 35 miljard euro per jaar in stand gehouden. De vergaderingen om de visserijsubsidie af te schaffen liepen coronavertraging op en ook de meest recente onderhandelingen leidden niet tot een verdrag. 

Corona adempauze

De pandemie heeft veel negatieve economische en sociale gevolgen, maar zorgde voor de oceaan voor een korte adempauze door de gereduceerde economische activiteiten, transport en consumptie. De visindustrie heeft ook economisch geleden doordat veel horecagelegenheden een langere periode gesloten waren en geen vis afnamen. Daar waar de opbrengsten uit de visserij in 2017 nog met 11% waren toegenomen ten opzichte van 2013, wordt verwacht dat de opbrengsten door de pandemie met 30% afnemen. Slecht nieuws voor de economie, maar goed nieuws voor de zeedierenpopulaties. Volgens de VN biedt de huidige situatie juist kansen om de visindustrie te hervormen en te verduurzamen: herverdeling van financiële middelen (afschaffen van visserijsubsidies), mondiaal beleid, lokale handhaving, quota voor gezonde visvangst en systematische traceerbaarheid van gevangen vis. 2021 markeert het begin van de door de VN uitgeroepen “Ocean Decade”, waarmee extra aandacht gevestigd wordt op de duurzame doelstellingen die dringend behaald moeten worden.

Fishy Plants in the Sea

Dan nog blijft de vraag, waarom eten we eigenlijk nog zo veel vis? Kunnen we onze visconsumptie niet reduceren, of vis zelfs volledig schrappen uit ons dieet?  Voor de voedingsstoffen hoeven we geen vis te eten, stelt Seaspiracy. De meeste voedingsstoffen in vis, zijn door de vis opgenomen uit zijn voeding. We kunnen een schakel in de voedselketen overslaan, door bijvoorbeeld Omega 3 rechtstreeks uit de algen te halen waar de vis die ook uit haalt. De potentie van zeewier is enorm en de populariteit van groente uit zee stijgt. Onderzoek naar de Europese zeewiermarkt toont aan dat de menselijke consumptie in 2030 bijna verviervoudigd kan zijn. De toenemende vraag naar de umami smaak krijgt nu al oor: Dutch Weed Burger (vegan Burgers met 100% Hollands Zeewier) zijn dit jaar opgenomen in het assortiment van de Albert Heijn. Hier hebben ze concurrentie: de verkoop van vleesvervangers is vorig jaar met 30% gestegen. Niet zo gek ook, met de huidige staat van de wereld en Netflix die ons Seaspiracy na Cowspiracy blijft voorschotelen. Veel mensen worden toch minder comfortabel met het eten van vis of vlees. Overigens, sushiliefhebbers niet getreurd: er is ook al een plant-based sushi menu verkrijgbaar.

Minder vissen, en dan?

Seaspiracy focust op de impact van de visindustrie op de oceaan, maar natuurlijk is dit niet het enige probleem.* De gevolgen van klimaatverandering dreigen nog steeds, de oceaan blijft verzuren onder de extreme broeikasuitstoot en de vraag naar zeldzame metalen (die op grote dieptes in onze oceaan gedolven worden – deep sea mining) voor onze elektronische apparaten neemt toe. Ook moet ook nog altijd een oplossing gevonden worden voor onze onderwater Melkweg van microplastics. Wel is het hoogste tijd om te handelen naar de alarmerende cijfers. We weten relatief weinig van de oceaan, terwijl die enorme hoeveelheid water met alles erop en eraan juist zo’n grote rol speelt in ons leven! Daarom zet Sea First zich in voor ocean literacy:  kennis over de relatie tussen oceaan en mens (in beide richtingen). Seaspiracy heeft wereldwijd miljoenen mensen wakker geschud over de problemen van onze oceaan, nu wordt het tijd om ze samen aan te pakken. Let’s SAVE THE OCEAN together!