Wat is zeesnot?

foto links bron: valenews.co.uk; Turkse kust aan Zee van Marmara, zomer 2021

foto rechts bron: www.or6.net 1; zeesnot in Zee van Marmara onder water, zomer 2021

bron: Bloomberg.com; grote oppervlakken van de Zee van Marmara zijn bedekt met zeesnot

Het zeesnot is een smurrie van organisch materiaal en wordt geproduceerd door algen, zoals diatomeeën en dinoflagellaten [5]. Algen behoren tot het fytoplankton van de zee, kleine plantjes die zuurstof produceren door fotosynthese. Fytoplankton vormt voedsel voor veel zeedieren.

Onder normale omstandigheden zorgt dit algje dus voor zuurstof, maar bij een toevoer van teveel voedingsstoffen in hun leefomgeving treedt een ander effect in werking, er treedt overpopulatie (enorm veel of zelfs teveel algen bij elkaar) op: de alg raakt gestresst en gaat plakkerig, klonterig slijm aanmaken en afscheiden [1]. Het slijm dat de algen uitscheiden, bestaat uit een combinatie van eiwitten, koolhydraten (polysacchariden) en vet [1,9]. Kleine hoeveelheden van dit slijm klonteren makkelijk samen tot grotere hoeveelheden en kunnen zo een deken vormen van soms zelfs kilometers lang.

De plakkerige slijmlaag trekt andere (schadelijke) micro-organismen aan, zoals virussen en (ziekteverwekkende) bacteriën, waaronder ook E.coli, ook wel bekend als de poepbacterie [1]. Het bevat tevens feces (poep) en dood materiaal van afgestorven algen, andere planten en dieren. Daarmee is het zeesnot een feit. Door de lage dichtheid van de afgestorven algen en luchtbellen in het snot, ligt het zeesnot op het wateroppervlak. Niet zo’n frisse smurrie dus, dat zeesnot.

Het ontstaan van zeesnot is met name de laatste 20-30 jaar enorm toegenomen in de Middellandse Zee. [2]. Het is niet nieuw; al in 1729 werd er over gerapporteerd, toen nog als Mare Sporco, dat staat voor vieze zee, omdat het de mazen van de visnetten verstopte. In de voorgaande eeuwen werd het sporadisch gerapporteerd, maar de laatste decennia doet het zich steeds vaker voor. In de Middellandse Zee werd en wordt vooral het noordelijke deel van de Adriatische Zee geplaagd door zeesnot. Dit heeft zich een jaar of 10 geleden uitgebreid naar de Zee van Marmara bij Turkije [2].

Wat is de oorzaak?

Groei van algen (fytoplankton) is een natuurlijk proces en volgt een natuurlijke levenscyclus: algen voeden zich, komen tot bloei, verhongeren en sterven af. Het is een natuurlijk proces. De productie van zeesnot ontstaat door overmatige algenbloei, wat leidt tot overpopulatie. Algen raken gestrest en maken zeesnot aan [1]. Het is een teken dat het plaatselijke ecosysteem uit balans is. Wat zorgt voor die overmatige bloei?

De algen komen tot overmatige bloei door

• Kalm, warm zeewater. Warme temperaturen bevorderen de groei van algen. Door klimaatverandering neemt wereldwijd de temperatuur van de zee toe. Maar met enkele graden, maar dat is voldoende.
• Beschikbaarheid van grote hoeveelheden stikstof en fosfaat in het water, dit wordt ook wel eutrofiering genoemd. De zee is op veel plekken in de wereld te rijk aan stikstof en fosfaat, zogenaamde voedingsstoffen. (Ongezuiverde) afvalwaterlozingen bevatten vaak veel stikstof en fosfaat en zorgen voor een veel te hoge belasting van het zeewater met deze voedingsstoffen.
  Dit is ook gebeurt in de Zee van Marmara deze zomer, in de buurt van Istanboel. In deze rustige en warme binnenzee wordt huishoudelijk afvalwater van zo’n 20 miljoen Turkse inwoners ongezuiverd geloosd. Bovendien bevindt zich rond de Zee van Marmara veel industrie en landbouw die ook verantwoordelijk is voor eutrofiering en vervuiling. In de zomer van 2021 was de fosfaatconcentratie 3-4 keer zo hoog dan in 2020. Tezamen met een te hoge stikstofconcentratie en droge, kalme en warme weersomstandigheden heeft dit tot grote problemen geleid.
• Overbevissing. Normaalgesproken wordt het fytoplankton gegeten door vis, maar door overbevissing wordt deze alg minder begraasd door vissen en krijgt vrij spel.

Wat zijn de gevolgen?

Het zeesnot houdt zonlicht en zuurstofuitwisseling met de atmosfeer boven water tegen. Een deken van zeesnot verstikt het zeeleven. Het zeesnot zweeft niet alleen in het water, het bevindt zich ook de bodem. Bij gebrek aan zuurstof vindt op de zeebodem een groot aantal sterfgevallen plaats. Zeesnot is met name schadelijk voor organismen die statisch zijn, zoals koralen die niet in staat zijn te vluchten, eronder bedolven worden en niet langer kunnen ademen of eten, tot de dood erop volgt. [1]. Ook zeekomkommers, schaal- en schelpdieren, zeegras en andere waterplanten, mossels, sponzen en visselarven worden zwaar getroffen. [2, 11].

bron: www.or6.net ; zeesnot vormt een dikke deken

Niet alleen koraal en andere bodemdieren worden getroffen, het zeesnot verstopt ook de kieuwen van vissen en veroorzaakt verdrinking.

Van december 2020 tot begin maart 2021, heeft Baris Ozalp, marien bioloog aan Turkije’s Canakkale Onsekiz Mart Universiteit, de effecten op riffen in de Canakkale Strait gemeten. Hij zag dat sommige organismen werkelijk dropen van het zeesnot. Alsof ze waren omwikkeld als insekten in een spinnenweb en koraaltakken leken afgestorven door het zeesnot [5].
In het zeesnot ingesloten virussen en ziekteverwekkende bacteriën kunnen door het zeesnot bovendien worden verspreid door stroming en wind naar andere delen van het mariene ecosysteem.
 
In de Zee van Marmara bij Bandirma, stierven in een paar weken tijd duizenden vissen als gevolg van het zeesnot [4].

Behalve de schadelijke gevolgen voor het ecosyteem heeft het stinkende zeesnot uiteraard ook gevolgen voor toerisme en visserij. Vissen, zwemmen of baden is amper een optie in een zee vergeven van stinkend, vies zeesnot en dood of aangedaan zeeleven.

bron: Weekendknack.be ; effect op toerisme

Door opwarming van de zee en hoge concentraties fosfaat en stikstof zal zeesnot vaker voor gaan komen en vergezeld gaan van andere giftige of ziekteverwekkende micro-organismen. Met een negatieve invloed op het zeeleven. [3].

Oplossing

In Turkije is voor de Zee van Marmara een grote opruimactie uitgevoerd en de Turkse overheid heeft milieumaatregelen aangekondigd. De Turkse minister van Milieu Murat Kurum kondigde de grootste zeeschoonmaak in de Turkse geschiedenis aan. Afval wordt uit zee gevist, de vervuiling verminderd, afvalwater beter gereinigd en de volledige zee wordt tegen het einde van dit jaar beschermd gebied. Dit zou de hoeveelheid stikstof moeten reduceren met 40%. Het zeesnot begint zich ondertussen ook te verspreiden in de nabijgelegen Zwarte Zee en de Egeïsche Zee [7]. In het kuststadje İzmit hebben arbeiders met veel moeite meer dan 110 ton slijm verwijderd uit zee, dat vervolgens naar een verbrandingsoven is gestuurd. Een tijdelijke oplossing voor een naar verwachting structureel wordend probleem [7].
Biologen maken zich bijvoorbeeld ook zorgen over de veel grotere Zwarte Zee, die afhankelijk is van de aanvoer van zuurstofrijk water uit de Zee van Marmara, via de Bosporus [6]. Voor meer informatie over Turkije’s zeesnotprobleem, lees verder op dailysabah.com [11]. 


Een structurele aanpak is natuurlijk het opheffen, beperken of zuiveren van lozingen van huishoudelijk afvalwater en afvalwaterlozingen door de industrie en de aanpak van emissies van stikstof en fosfaat uit de landbouw.
Maatregelen tegen klimaatverandering wereldwijd moeten voorkomen dat de zee verder opwarmt.
Voorlopig zijn we nog niet van zeesnot af.

bron: Weekendknack.be ; opruimacties in de Zee van Marmara

Artikel van Anja Dijkstra, vrijwilliger van Sea First

Literatuur:

1. Animalstoday.nl, Turkse kust belaagd door dikke laag ‘zeesnot’, Laura Lancée, bron: TheGuardian, mei 2021
2. Roberto Danovaro, Serena Fonda Umani, Antonio Pusceddu, Research Article ‘Climate change and the potential spreading of marine miculage and microbial pathogens in the Mediterranean sea’, in PLOS ONE, https://doi.org/10.1371/journal.pone.0007006, 16 september 2009
3. www.dejongeturken.com, ‘Na uitbraak COVID-19, nieuwe bedreiging opgedoken in Turkije’ , bron: Sabah, 4 mei 2021
4. Klimaatopwarming oorzaak van 'zeesnot' in Turkse wateren (msn.com), ANP Producties, 26-5-2021
5. Atlasobscura.com, What in the World Is Sea Snot? And why is it fouling the coast around Istanbul? Jessica Leigh Hester, 4 juni 2021
6. Redactie Trouw, ‘Zeesnot kwelt leven in zee en aan de Turkse kust’, 8 juni 2021
7. Weekendknack.be, ‘In beeld: Zee van Marmara in Turkije stikt door zeesnot’, Maaike Schwering, 8 juni 2021
8. NRC, ‘Door enorme klodders zeesnot wil niemand meer zwemmen in de Zee van Marmara’, 6 juni 2021
9. Wikipedia, Marine Mucilage, https://en.wikipedia.org/wiki/Sea_snot
10. www.greenmatters.com, ‘Sea Snot: a nauseating nuisance plaguing planet Earth’s Oceans’, Andrew Krosofsky, 30 juni 2021
11. Dailysabah.com, ‘What is the 'sea snot' nightmare plaguing Turkey? | Opinion ‘, Mehmet Emin Birpinar,  25 juni 2021