Lessen en Lezingen

(Zee)dierenwelzijn

Dierenwelzijn is een onderwerp dat de afgelopen jaren steeds meer aandacht heeft gekregen. Steeds meer mensen denken na over het welzijn van de dieren die we eten en hoe we met dieren omgaan bij ons thuis en in het wild. Een groep dieren die daarbij tot nu toe weinig aandacht heeft gekregen is waterdieren in het algemeen en vissen in het bijzonder. In deze les geven we de oceaandieren de aandacht die ze verdienen met nadruk op de vraag: ‘hebben vissen pijn?’.

Lesduur: naar keuze, 1x 50 minuten of 2x 50 minuten
Vakken: In principe is deze les niet aan een bepaald vak gebonden. Het is belangrijke informatie voor iedereen.
Doelgroep: Middelbaar onderwijs vanaf 12 jaar

Hebben vissen pijn?

Waterdieren, dat zijn in Nederlandse wateren naast een paar zoogdieren zoals bruinvissen en zeehonden voornamelijk vissen en ongewervelden. Vissen zijn de grote groep dieren waar landdieren met een ruggengraat (zoogdieren, vogels, reptielen en amfibieën) maar een evolutionaire subgroep van zijn. De mate waarin vissen pijn, angst en stress kunnen beleven is al heel lang onderwerp van discussie. De ene kant zegt dat vissen niet vergelijkbare hersenen als wij hebben en dus niet in staat zijn om pijn te beleven zoals wij. De andere kant zegt dat we in bouw van het zenuwstelsel en gedrag toch echt tekenen zien van pijnbeleving.

Hoe meet je pijn?

Pijn is een subjectieve ervaring, verschillende mensen hebben bijvoorbeeld verschillende pijngrenzen. De echte ervaring van pijn kan je niet direct aan de hersenen meten. De enige echte maatstaf die we hebben is als iemand het zegt.

Dieren kunnen ons natuurlijk niet vertellen of, en hoe erg, ze pijn voelen. Zelfs bij dieren die de hele dag om ons heen zijn zoals honden en katten hebben we vaak moeite om pijn in te schatten. Wij kijken dan naar gedrag zoals piepen en hijgen, bibberen, geen eetlust, happen als je aan het pijnlijke gebied komt en verandering in hoe ze lopen. Bij dieren in het wild is dit nog veel moeilijker, vooral onderwater. Het observeren is moeilijker en wij hebben minder ervaring met hun normale gedrag.

Yes they can!

Het onderzoek naar pijn bij waterdieren is, net als dat bij landdieren en zelfs mensen, nog steeds doorgaand, maar de discussie over of waterdieren pijn kunnen ervaren valt de afgelopen jaren steeds verder uit naar “Ja dat kunnen ze”. Er zal altijd een discussie blijven zoals normaal is in de wetenschap, maar voor zowel vissen, als krabben en kreeften en inktvissen en octopussen zijn overtuigende tekenen gevonden van pijnbeleving, en het gewenste niveau van bewijs van de tegenstanders is zeer waarschijnlijk nooit haalbaar omdat de dieren het ons niet kunnen vertellen. Als we weten dat deze tekenen er zijn, is het dan niet nodig om uit voorzorg maatregelen te nemen? Als de vissen, kreeften en octopussen van de wereld pijn kunnen beleven, dan moeten we volledig herzien hoe we met ze omgaan. De grote schaal van de visserij rond de wereld maakt deze herziening alleen maar dringender en daarnaast zullen wij het welzijn van waterdieren ook moeten meenemen bij bijvoorbeeld tegengaan van vervuiling en bouwwerkzaamheden in hun omgeving zoals we nu natuurlijk ook al doen met landdieren.